منبع انبساط (expansion tank) از کاربردی ترین تجهیزات در سیستم های حرارت مرکزی می باشد که با کنترل فشار از ترکیدگی لوله های گذر آب جلوگیری می کند. ساختار منبع انبساط بر اساس نوع و محل نصب آنها تعیین میشود و بر همین اساس این گروه از تجهیزات در دو گروه مخزن انبساط باز و بسته تقسیم بندی میشوند.
انواع منبع انبساط
مخازن انبساط با توجه به نحوه عملکرد آنها و ساختار کلی که بر هر یک در نظر گرفته میشود به دو گروه منبع انبساط باز و بسته تقسیم میشوند. این دو نوع مخزن به طور کامل از نظر ساختار و شکل، محل نصب و نحوه عملکرد با هم متفاوت هستند که عبارتند از:
منبع انبساط باز
کنترل فشار موجود در مخازن انبساط به روش های مختلفی انجام میگیرد که در نوع منبع باز، از فشار هوا برای ایجاد تعادل در فشار آب و میزان بخار موجود در دیگ و همچنین جبران آب کاهش یافته در سیستم استفاده میشود. به منظور دست یافتن به این هدف لازم است منبع در ارتفاع حداقل دو متر بلاتر از منبع و مبدل گرما قرار داده شود تا کنترل فشار به بهترین شکل و بالاترین کارایی صورت گیرد.
منبع انبساط بسته
با توجه به محدودیت های موجود در مخازن باز، نوع دیگری طراحی و تولید شد که تا حد زیادی بر معایب موجود در مدل های قبلی غلبه نموده است. منبع انبساط بسته، نوع دیگری از مخازن می باشد که بر عکس نوع باز در ارتفاع کم و در فاصله کوتاه با دیگ سیستم حرارتی نصب می گردد. علاوه براین، لوله های ورود آب به سیستم حرارتی باید پایین تر از مخزن انبساط قرار گیرند. حجم داخل مخزن به دو بخش تقسیم میشود که در آنها گازهای بی اثر از قبیل ازت و آب از هم جدا شده و با فشار گاز فشار آب متعادل می گردد.
مشکلات مربوط به منبع انبساط
1. آب اضافی
وقتی آب گرم میشود، حجم فیزیکی آن افزایش می‌یابد. هدف از یک منبع انبساط تأمین جریان آب اضافی است. به این ترتیب، یک منبع انبساطی مشابه مخزن سرریز رادیاتور روی اتومبیل عمل می‌کند. اگر سوپاپ‌ها آسیب ببینند، ممکن است جریان ورودی و انبساط را به درستی تنظیم نکند و تجمع بیش از حد آب میتواند رخ دهد. خطرات ناشی از این مشکل شامل انفجار، ریختن آب به زمین و برخورد به مدارهای الکتریکی یا خاموش کردن پنل آبگرمکن است.
2- مشکلات چگالش
گاهی اوقات ممکن است در خارج آبگرمکن، چگالش اضافی وجود داشته باشد. اگر منبع انبساط آب زیادی را نگه داشته باشد یا تنظیم دما روی بخاری زیاد باشد، چگالی اضافی اتفاق می‌افتد. در شرایط آب‌وهوایی گرم و مرطوب، در صورت عایق کاری زیاد، میعانات به ضخامت بالا ظاهر میشوند.
مخازن آب کوچک‌تر که به طور مکرر مورد استفاده قرار می‌گیرند نیز می‌توانند مشکلات میعان را به وجود آورند زیرا بیشتر از مخازن بزرگ‌تر باید آنها را با آب سرد پُر کنند. همانند سرریز، اگر چگالش روی اجزای الکتریکی پایین بیاید، میتواند خطرناک باشد. چگالش طولانی مدت میتواند باعث زنگ زدگی در خارج از منبع انبساط شود.
3- مشکلات سوپاپ
آبگرمکن‌ها شیرهای زیادی در داخل و خارج خود دارند و باید از نظم خوبی برخوردار باشند تا به سیستم آسیب نرسانند. سوپاپ‌ها، لوله‌ها و شیلنگ‌های مربوط به آنها ممکن است بشکنند، از بین بروند یا زنگ بزنند. قطعات جدید عموماً از کیفیت بهتری برخوردارند که برای افزایش دوام دستگاه در برابر زنگ زدگی و خوردگی طراحی شده‌اند.
اگر مشکل آب سخت یا نرم وجود دارد، مراقب باشید که از هرگونه روش درمانی لازم استفاده کنید تا رسوبات معدنی در داخل مخازن جمع نشوند. گرفتگی سوپاپ‌ها، شیلنگ‌ها و لوله‌ها میتواند به مخزن آسیب برساند و فشار آب را کاهش دهد.
مشکلات منبع انبساط در پکیج
در تعمیر پکیج متعادل نمودن تغییرات فشار مدار بسته گرمایشی که به علت تغییرات دمای آب به وجود می آید؛ توسط منبع انبساط صورت می پذیرد.
علائم خرابی منبع انبساط در تعمیر پکیج:
موارد مختلفی می تواند نشان از خرابی منبع انبساط پکیج باشد . اما به طور کلی بالا رفتن بیش از اندازه فشار و یا افتادن فشار و نوسان فشار سه عامل کلیدی نشان دهنده خرابی منبع انبساط هستند. معمولا این نوسان فشار در صفحه مانومتری پنل پکیج قابل رویت است .
معمولا در صورت خرابی منبع انبساط این عقربه و نشانگر فشار بسیار بالا می رود و در هنگام سرد شدن عقربه پایین تر از حد نرمال و یا به جای اصلی خود باز می گردد.
گاهی آنقدر فشار مدار بالا می رود که شیر اطمینان پکیج وارد عمل می شود و مقداری از اب را از مدار خارج می کند و به همین دلیل با سرد شدن مدار گرمایش فشار مدار می افتد و باعث خاموشی پکیج می شود.
البته گاهی مواقع دلیل خرابی و بالا و پایین شدن فشار در مدار گرمایش خود منبع انبساط نیست و ممکن است به دلیل گرفتگی شیلنگ و یا لوله رابط این اتفاق بیافتد. از این رو باید قبل از تعویض منبع انبساط ابتدا این لوله و یا رابط تست شود.
تست منبع انبساط در تعمیر پکیج
برای اینکه اطمینان پیدا کنید خرابی پکیج از منبع انبساط می باشد روش ساده ای وجود دارد که می توانید بوسیله آن مطمئن شوید که منبع خراب است.
برای این کار در تعمیر پکیج پس از تست و بررسی باز بودن شیلنگ و یا لوله رابط منبع انبساط با مدار گرمایش باید سوزن والو منبع انبساط را با سر پیچ گوشتی کمی فشار دهید. اگر هوا از آن خارج شد به احتمال زیاد منبع انبساط سالم است. اما اگر آب از آن خارج شود قطعا منبع انبساط خراب شده و باید تعویض شود.
اگر آب و هوا هیچ یک خارج نشد احتمال زیاد دارد که هوای منبع انبساط تخلیه شده است. بنابراین باید ابتدا منبع با روش توضیح داده شده دوباره باد شود و سپس دوباره این آزمایش انجام شود.
راهکارهای رفع مشکل خرابی منبع انبساط پکیج
برای اینکه اطمینان پیدا کنید خرابی پکیج از منبع انبساط می باشد، روش ساده ای وجود دارد که می توانید به وسیله ی آن مطمئن شوید که منبع دچار اختلالات داخلیست. جهت انجام این کار کافیست سوزن والو منبع انبساط را با سر پیچ گوشتی کمی فشار دهید. اگر هوا از آن خارج شود به احتمال زیاد منبع انبساط سالم است، اما اگر شاهد خروج آب از این بخش باشید، قطعا منبع انبساط خراب شده و باید تعویض شود. لازم به ذکر است که، به علت حساسیت بالای ساختار پکیج و نیز منبع انبساط در سیستم پکیج در صورتی که با فرآیند کاری این دستگاه آشنا نمی باشید، از هرگونه دستکاری، تست خرابی و تعویض قطعات آن بپرهیزید.
